Europese Landbouw staat onder druk door klimaatbeweging

bron: nrc

Het gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB) was tot voor kort nooit in de publieke belangstelling. Vreemd, want het grootste deel van het Europese geld, jaarlijks zo’n 65 miljard euro, gaat naar landbouwsubsidies. Het GBL ging in 1962 van start en is een samenwerking tussen Europa en de Europese landbouwers. Het doel van het beleid is om ondersteuning en verbetering te bieden in de landbouwproductiviteit en zorgen voor een stabiele verschaffing in Europa van betaalbare levensmiddelen. 

Invloed van klimaatactivisten

Onder leiding van klimaatactiviste Greta Thunberg, maakte duizende jongeren afgelopen oktober grappige filmpjes of memes met de hashtag #withdrawthecap over de gebreken over het Europese landbouwbeleid (in het engels: the common agriculture policy, oftwel CAP). Klimaatactivisten hadden zich uitgelaten over de beleidsplannen over de landbouwsubsidies die tot eind 2027 worden vastgelegd. De Europese commissie is wakker geschud. De discussie over het landbouwbeleid wordt door Gen Z fel en in alle openbaarheid gestreden. Waar voorheen de protesten vaak alleen uit boeren bestonden, is er een nieuwe groep bijgekomen.

De toegenomen aandacht is goed nieuws. Volgens EU-ambtenaren vonden de experts van de lidstaten en de traditioneel machtige landbouwafdeling van de Europese Commissie de afwezigheid van mondige burgers rondom de onderhandelingen eigenlijk best fijn. ‘Ze zaten niet zo te wachten op pottenkijkers’ zegt een EU-ambtenaar. De landbouw discussie was namelijk zo complex, die kon je maar beter aan deskundige overlaten was de algemene mening… 

Eurocommissaris Frans Timmermans, verantwoordelijk voor het klimaatbeleid, erkent dat zonder radicale verandering van het landbouwbeleid er geen verwerkelijking van de ‘Green Deal’ mogelijk is. Hij stelt zelfs dat het algehele succes van de Green Deal afhangt van de landbouw. Alan Matthews, emeritus hoogleraar Europees landbouwbeleid in Dublin zegt het volgende: “De opkomst van de klimaatbeweging heeft dit gesprek gesprek radicaal veranderd. Er zijn nu opeens allerlei nieuwe spelers opgestaan die ook een rol opeisen en een heel ander perspectief aan de discussie toevoegen.” Voorheen werd namelijk de macht volledig in de handen gelegd in de direct betrokkenen, namelijk de landbouwministers, de landbouwcommissie in het EU-parlement en de landbouwcommissaris in de Commissie. Dat is snel aan het veranderen. Door de klimaatbeweging is het duidelijk geworden hoe belangrijk de landbouw is om klimaatverandering tegen te gaan. Maar de moeizaamheid die het bijsturen van het landbouwbeleid nu geeft, geeft een somber toekomstperspectief over het succes van het doorvoeren van andere klimaatmaatregelen. 

Boeren v.s. klimaatactivisten

Landbouw speelt een steeds grotere en bovendien duidelijkere rol in de dramatische achteruitgang van de natuur en de stikstofproblemen in de verschillende lidstaten van de EU. Aan de andere kant staat de Europese voedselzekerheid, wat meer dan een halve eeuw de aanleiding was van een systeem met subsidies. Dit argument vindt na corona juist nog meer steun.

In een ideale situatie zouden we zien dat klimaat jongeren en boeren samen op de barricaden staan en protesteren voor betere en duurzame landbouwtechnieken, die voordelig zijn voor de boer, als voor het milieu. De discussie over het landbouwbeleid zorgt helaas voor een grotere kloof tussen de twee partijen. Boeren die zich achtergesteld voelen en klimaatactivisten die het doorvoeren van veranderingen veel te langzaam vinden gaan zorgen voor deze afstand. 

Erg makkelijk verlopen de onderhandelingen daardoor niet.. Het lijkt een voorproefje te zijn van de botsingen die komende jaren gaan volgen, als de ambitieuze klimaatdoelen steeds concreter worden. De strengere groene eisen zijn niet voordelig voor de belangen van de boeren. Juist boeren die nu profiteren van het huidige systeem of nu al nauwelijks rondkomen zitten niet de wachten. Bovendien voelen overheden er weinig voor om zowel boeren als klimaatactivisten in het harnas te jagen met het landbouwbeleid. 

Oplossing

De oplossing die het nieuwe landbouwplan beloofd zijn meer financiële prikkels voor boeren die willen verduurzamen. Groene politici, ngo’s en Thunberg tonen deze week echter teleurstelling. Volgens de plannen wordt straks wel een groter bedrag dan eerst gedacht van de subsidies gereserveerd voor de groene landbouw. Maar veel critici vinden dit niet genoeg. Zowel de grootte van het aandeel als de precieze voorwaarden zijn voor vele onvoldoende. In juni wordt er verder onderhandeld over het beleid. Voor nu lijkt de strijd ieder geval nog lang niet gestreden te zijn.  

P.S. Hier is een leuke podcast tip: “De strijd voor de vergroening van Europa” van het nrc.